źródła - kronika Ludwika Musioła
Herb Kornic
- którym posługiwał się Jan Kornic Rynultowski
Nazwa Ornontowice
Dzisiejsze brzmienie nazwy naszej wsi Ornontowice nie jest pierwotne, lecz wynikiem przemiany głosowej, względnie upodobnienia wymowy pierwotnej postaci tej nazwy, która brzmiała: Renoltowice i Rynoltowice. Słowiańskość nazwy przejawia się jedynie w polskiej końcówce, gdyż zrąb nazwy zawiera niemieckie imię „Rinold”. Dopiero w początkach XVII wieku dokonała się ciekawa inwersja brzmienia przez przestawienie spółgłosek i poprzez formy Rnoltowice (1537), Runoltowice (1537) zjawiają się postacie Ormuntowice i Ormontowice (1643), aż wreszcie ustala się w XVII wieku dzisiejsza postać: Ornontowice (w roku 1751). Niemieccy osadnicy, czy to w samej wsi – o ile pierwszą załogę nowej wsi stanowili Niemcy – czy też w sąsiedztwie osiedleni, już wcześniej nazywali naszą wieś czysto niemiecką nazwą „Reinirsdorf” (1455), „Reinirschdorf” (1456), „Reindorf” (1447) i „Reynsdorff”. Tylko raz w roku 1335 występuje spaczona nazwa „Rincolowicz”.
Niemieckie imię „Rinolt” mogło by świadczyć o założycielu lub pierwszym wolnym sołtysie nowej wsi, takie imię noszącym. Właściciele tej wsi zwali siebie w dokumentach z XV wieku Rynultowskimi, nawet od najnowszych czasów XVII wieku spotyka się nazwisko Ornontowski. Rynultowskich pisanych od XVII wieku „Ornontowiski” spotykamy później jako szlachtę po różnych innych miejscowościach na Górnym Śląsku np. w metrykach kościoła parafialnego w Mikołowie pod rokiem 1682 czytamy... „Ornątowska de Ornątowice”. Zaś w metrykach kościoła NMP w Bytomiu pod rokiem 1679 czytamy : Generosus dominus Adamus Ornontowski alias Rynultowski..”. Znamienną tu jest podwójna postać nazwiska rodowego w nowej postaci jako Ornuntowski, w starej jako Rynultowski.
Osadzenie Ornontowic na prawie niemieckim
Akcja osadnicza na przełomie XIII i XIV wieku polegała na tworzeniu dużych wsi, w których osadnicy – chłopi, kmiecie – gospodarzyli na rolach wielkości jednego łanu. W tym okresie powstała też nowa wieś Ornontowice. Z zachowanego wykazu wsi, z których należała się biskupowi wrocławskiemu dziesięcina (tzw. Liber Fundticus spisk. Wratislaviensis) dowiadujemy się, że Ornontowice założono na 30 łanach kmiecych, że wieś była osadzona, lecz osadnicy jej korzystali jeszcze z wolizny tj. nie płacili jeszcze żadnych czynszów przez szereg lat, dopóty się nie zagospodarowali. Po upływie wolizny każdy kmieć miał płacić swojemu biskupowi dziesięcinę pieniężną w wysokości 1 fartona, czyli wiardunka tj. ¼ części grzywny srebrnej. Z tych 30 wiardunków jednak 3 nie należały się biskupowi, lecz kolegiacie św. Krzyża w Opolu. Tyle nam donosi owa wiadomość z Liber Fundationis – wykazu spisanego ok. roku 1300. Jest to wiadomość bardzo ważna dla poznania początków Ornontowic, wrócimy do niej jeszcze pod koniec rozdziału. Druga wiadomość pochodzi z tego samego czasu, choć zawarta jest w późniejszym dokumencie z roku 1531, dotyczącym uposażenia w dziesięciny Kolegiaty św. Krzyża w Opolu. Dokument ten z roku 1531 jest jak na to wskazują różne okoliczności, odtworzeniem znacznie starszych zestawień z końca wieku XIII. Otóż w tym wykazie figurują Ornontowice (pisane tam Rynoltowice) wśród wsi osadzonych już na nowym prawie i świadczących dziesięcinę w wiardunkach na rzecz opolskiej kolegiaty. Z tych wiadomości wynika, że w roku 1300 nowa wieś Ornontowice była już założona i zaczęła się zagospodarowywać na 30 łanach śląskich, czyli 2015 morgach pruskich. Widocznie w następnych dziesiątkach lat ilość łanów się powiększyła, gdyż w połowie zeszłego stulecia obszar rolny wsi wynosił 3800 morgów, czyli około 55 łanów śląskich (chłopski i dominalny razem). Cały obszar wsi, gminę i dawny obszar dworski podano w roku 1860 na 6100 morgów, dziś 1564 ha, co daje 6258 morgów pruskich (ostatnia cyfra jest dokładna). Jeżeli dla nowej wsi Ornontowice przyjąć łany duże, tzw. frankońskie 24 ha, to owe 30 łanów obejmowało 720 ha, czyli około 2900 morgów pruskich.
Kształt nowej wsi
Wsie nowe, zakładane w okresie od XIII do XIV wieku posiadają typowe kształty. Ornontowice zbudowano w ten sposób, że wycięto las po obu brzegach strugi Ornontowickiej i stawiano poszczególne zabudowania tak, aby za każdym gospodarstwem ciągnął się łan wykarczowanej roli, aż do granic wymierzonej z góry i zaplanowanej wsi. Tego rodzaju kształt wsi jest wydłużony i w dwuszeregu, pobrzeże stanowi błonie, będące wspólną własnością gminy. Typ takiej wsi nosi w literaturze określenie „szeregówki”, w literaturze niemieckiej ma nazwę „Waldhufendorf”. Ten typ wsi wydłużonych spotykamy także na południu i na zachód od Pszczyny, gdzie są właśnie wyżej wymienionego typu wsie o pierwotnie niemieckiej ludności, później spolszczonej. Wieś nowa Ornontowice wzniosła własny kościół, tak samo jak to spotykamy we wsiach o podobnym typie. Około 1330 roku Ornontowice są już o dłuższego czasu zagospodarowane, bowiem ludność parafii ornontowickiej płaci w 1335 roku świętopietrze (por. co się pisze o początkach parafii). I jeszcze jedno pytanie: czy w miejscu, gdzie około 1300 roku powstała nowa duża wieś Ornontowice istniała już przedtem stara osada, czy też nową wieś założono w miejscu przedtem nie zaludnionym, po prostu na polanie wytrzebionego w tym celu lasu, czyli jak się mówi, na zielonym pniu? Nie mamy bowiem żadnej wyraźnie starszej od roku 1300 wiadomości o istnieniu na tym miejscu starszej osady. A jednak zastanawia tylko jedna okoliczność podana w Liber Fundationis z koło 1300 roku, a mianowicie: biskupowi z nowej wsi Ornontowice nie należała się cała dziesięcina, czyli czynsz ze wszystkich łanów. Czynsz z 3 łanów należał się Kolegiacie św. Krzyża w Opolu. Wiemy, że te dziesięciny dla Kolegiaty przeznaczone zostały z poszczególnych miejscowości już około XII wieku, w czasie, kiedy nie było jeszcze wsi nowo osadzonych na prawie niemieckim. Zatem Ornontowice musiały już przed osadzeniem na prawie niemieckim istnieć jako wieś na prawie polskim i z tej wsi należała się Kolegiacie dziesięcina snopowa wartości około 3 wiardunków, gdyż tyle się jej należało po osadzeniu wsi (czynsz z 3 łanów). Kiedy więc przemierzono starą polską osadę Ornontowice i nowa osada wchłonęła w siebie dawną osadę, prepozyt Kolegiaty opolskiej, pobierający dziesięcinę snopową dotąd ze starych Rynoltowic, musiał w nowej wsi uzyskać ekwiwalent tej dziesięciny, który stanowiły właśnie owe 3 łany chłopskie w nowej wsi. Innego tłumaczenia tu nie ma. A więc istnieje konieczność przyjęcia tezy o istnieniu przedlokacyjnych Rynoltowic. W tykim wypadku nazwa musiała mieć inne, czysto polskie brzmienie, które się jednak nie zachowało. Rynoltowice ma tylko końcówkę polską, zaś właściwy pień nazwy – jak już raz wyjaśniano – zawiera niemieckie imię „Rinolt”, który prawdopodobnie był lokatorem, czyli osadzcą nowej wsi.